Bij mensen met een visuele beperking is vermoeidheid een groot probleem. Volwassenen met een visuele beperking ervaren vaker ernstige vermoeidheidsklachten dan volwassenen met een goed zicht en de impact die vermoeidheid op allerlei domeinen in het dagelijks leven heeft, is bij hen 4 maal zo groot. Hoe komt dit precies? Recent onderzoek van Amsterdam UMC geeft hier inzicht in.
Door: Jojan Jonker
Vermoeidheid wordt in wetenschappelijk onderzoek vaak gemeten met vragenlijsten. Wouter Schakel, neuropsycholoog bij de afdeling oogheelkunde, keek in zijn promotieonderzoek naar twee indicatoren: de mate van vermoeidheid en de impact op iemands leven. Verder is bekend dat vermoeidheid in relatie met chronische aandoeningen ontstaat door een complex samenspel van verschillende factoren. Lang niet altijd is duidelijk welke factoren dan een rol spelen en hoe dat samenspel eruitziet.
Verschillende modellen
De studie die we hier behandelen vergelijkt twee modellen voor mensen mét en zonder visuele beperking die vermoeidheid zouden kunnen verklaren. Onder een model wordt hier verstaan: “Als deze factor optreedt en die en die ook, dan is de vermoeidheid te verklaren en weten we welke factoren we moeten behandelen om vermoeidheid te verminderen”. De vraag is dus welke factoren bijdragen aan vermoeidheid. De studie is verricht op twee groepen, te weten volwassenen met en zonder visuele beperking. Van beide groepen zijn vermoeidheid, sociaaldemografische, psychologische en gezondheid-gerelateerde data verzameld en verwerkt.
Het artikel over het onderzoek is complex omdat de verschillende modellen stapsgewijs worden opgebouwd, maar ook omdat de vergelijking van het eindmodel voor mensen met een visuele beperking met het model voor mensen met goed zicht niet helemaal uitgevoerd kon worden. Dit kwam vooral door het feit dat slaapstoornissen bij mensen met goed zicht nauwelijks voorkwamen, namelijk bij 1 procent, versus 12 procent van de personen met een visuele beperking. Slaapproblematiek die werd uitgevraagd waren slapeloosheid, te veel slapen en slaapritmestoornissen.
Invloed op vermoeidheid
De resultaten laten zien dat de volgende factoren een direct effect hebben op vermoeidheid: symptomen van depressie, en in mindere mate de subjectieve beleving van gezondheid (gezondheidsbeleving), de mate van souplesse in het omgaan met de aandoening (coping) en het al dan niet aanwezig zijn van andere (chronische) aandoeningen.
Indirect effect op vermoeidheid hebben: “zelf-effectiviteit” (vertrouwen hebben in eigen kunnen) wat invloed kan hebben op depressieve klachten en daarmee vermoeidheid, en slaapstoornissen die ook invloed kunnen hebben op depressie en daarmee vermoeidheid. Verder trekken de onderzoekers de conclusie dat gevoelens van depressie en subjectieve beleving van gezondheid van invloed zijn op vermoeidheid in beide groepen.
Psychisch en psychosociaal
Veralgemeniserend adviseren de auteurs dat in het behandeltraject voor personen met een visuele aandoening er aandacht moet zijn voor behandeling van en begeleiding in psychische en psychosociale factoren want daar valt wellicht winst te behalen. Een juiste behandeling van dergelijke factoren zou een positieve bijdrage kunnen leveren aan vermoeidheidsklachten.
Bronnen
Schakel W, Bode C, van de Ven PM, van der Aa HPA, Hulshof CTJ, van Rens GHMB, van Nispen RMA (2019) Understanding fatigue in adults with visual impairment: A path analysis study of sociodemographic, psychological and health-related factors. PLoS ONE 14(10): e0224340.
Verder lezen
Tot nu toe is er voor vermoeidheid nog geen beproefde behandeling beschikbaar, weet ANIOS (Arts Niet in Opleiding) Manon Veldman (AmsterdamUMC). Daarom ontwikkelt ze nu een eHealth-programma. “Wij willen mensen met een visuele beperking onder meer inzicht geven in hoe ze hun energie het beste kunnen verdelen.”
Meer over dit eHealth-programma leest u in OOG (december 2019). OOG is het magazine van de Oogvereniging. Wilt u OOG ook ontvangen? Word lid van de Oogvereniging.
Over Jojan Jonker
Jojan Jonker (1956) werkte vroeger als ICT-consultant bij een software house. Tegenwoordig is hij Reiki Master en onafhankelijk religiewetenschapper. Zelf heeft hij RP, heeft geen kinderen en woont samen met zijn partner in den Haag. Bij de Oogvereniging draagt hij bij aan het verwoorden van wetenschappelijke oogheelkundige literatuur in toegankelijk Nederlands.
