De wereld om ons heen digitaliseert snel. Tablet, computer en smartphone spelen een steeds belangrijkere rol in het dagelijks leven. De technologische ontwikkelingen zijn voor veel blinden en slechtzienden nauwelijks bij te houden. In dit document benoemen de Oogvereniging en MaculaVereniging een aantal actuele ontwikkelingen op digitaal vlak en de belemmeringen die mensen met een visuele en/of auditieve beperking daarbij kunnen ervaren. Per ontwikkeling vermelden we onze standpunten en oplossingen.
Toegankelijke digitale publieke diensten
Veel blinden en slechtzienden gebruiken spraak, vergroting en/of braille om websites en mobiele apps te bedienen. Om dit mogelijk te maken, dienen deze toepassingen worden gebouwd volgens de internationale standaard voor webtoegankelijkheid, WCAG 2.1, niveau AA. Helaas voldoen veel digitale publieke diensten nog niet aan deze internationale norm voor webtoegankelijkheid. Het VN-verdrag voor mensen met een beperking dat vorig jaar door Nederland is geratificeerd, schrijft voor dat goederen en diensten (waaronder websites) voor iedereen toegankelijk moeten zijn.
Websites van de (semi)overheid moeten voldoen aan verplichte webrichtlijnen voor toegankelijkheid, maar deze worden niet altijd meegenomen bij de aanbesteding voor de bouw van een website. Vaak wordt bij oplevering niet getest of de website goed te gebruiken is door mensen met een visuele beperking. Bij doorontwikkeling en nieuwe content (waaronder online documenten) gaat het ook vaak mis omdat niet gekeken wordt bij updates of de digitale dienst nog steeds goed te bedienen is met schermlezers.
Burgers moeten in toenemende mate hun zaken met de (semi)overheid digitaal afhandelen. Denk aan de elektronische belastingaangifte, digitale post via Mijnoverheid.nl of het inloggen met DigID bij het aanvragen van (zorg)voorzieningen. Veel websites en mobiele applicaties zijn echter niet goed toegankelijk. Blinden en slechtzienden hebben bijvoorbeeld problemen met toetsenbordnavigatie, ontbrekende tekstlabels voor afbeeldingen of moeilijkheden met het invullen van online formulieren.
De Oogvereniging en Maculavereniging vinden dat:
- Websites en mobiele applicaties van publieke diensten volledig toegankelijk moeten zijn voor mensen met een visuele beperking. Het gaat dan onder andere om digitale informatie en diensten van de Rijksoverheid, gemeenten, de zorg (e-Health), openbaar vervoer, banken, webwinkels en Intranetten binnen het onderwijs en op het werk. Ze moeten daarom gebouwd worden volgens de internationale norm voor webtoegankelijkheid, WCAG 2.1 niveau AA .
- De bouw van websites en mobiele apps moet worden aanbesteed volgens de Europese standaard voor toegankelijke ICT, EN301549.
- Bij doorontwikkeling en voor nieuwe content (incl. online documenten) de toegankelijkheid eveneens geborgd moet worden volgens bovenstaande internationale normen.
Elektronische boeken
Het gedrukte boek verdwijnt zo langzamerhand. Steeds meer (studie)boeken verschijnen in elektronische vorm. Blinden en slechtzienden lopen bij het gebruik van deze eBooks echter vaak tegen toegankelijkheidsproblemen aan. Teksten kunnen bijvoorbeeld niet worden voorgelezen door de kopieerbeveiliging. Ook is met het toetsenbord door het document bladeren lastig en zijn tabellen en figuren niet toegankelijk.
De Oogvereniging en Maculavereniging vinden dat:
- elektronische (studie)boeken goed toegankelijk moeten zijn voor mensen met een visuele beperking. Het is daarom belangrijk dat ze voldoen aan de internationale toegankelijkheidsstandaard WCAG 2.1, niveau AA en de (concept)content richtlijnen van Dedicon.
- Om toegankelijkheid ‘aan de bron’ te garanderen moeten uitgevers bij de inkoop van publicatiesoftware de Europese inkoopstandaard voor toegankelijke ICT hanteren, EN301549.
Ondertiteling
Veel blinden en slechtzienden kunnen de ondertiteling van programma’s op televisie niet (goed) lezen. Daarom wordt deze bij uitzendingen van de publieke omroep door een synthetische stem uitgesproken. Bij commerciële televisie is gesproken ondertiteling niet altijd beschikbaar en er is bovendien een apart hulpmiddel voor nodig.
Steeds meer mensen kijken daarnaast tv-programma’s op het moment dat het hen uitkomt. Denk aan het terugkijken van het journaal, documentaires of series via Uitzending Gemist en online videostreamingdiensten als Netflix. Helaas is gesproken ondertiteling niet beschikbaar bij programma’s op afroep en werken bestaande hulpmiddelen niet bij dit zogenaamde ‘non-lineaire’ tv-kijken.
De Oogvereniging en Maculavereniging vinden dat:
- Gesproken ondertiteling voor iedereen beschikbaar moet zijn voor programma’s in vreemde talen op de publieke en commerciële televisie. Hierbij gaat het zowel om lineaire uitzendingen op TV of via Internet en non-lineaire televisieprogramma’s op afroep (bv. Uitzending gemist) of via online videostreaming diensten (als Netflix).
Digitaal bijblijven
De ontwikkelingen op het gebied van ICT gaan razendsnel en zijn voor veel mensen nauwelijks bij te houden. Voor blinden en slechtzienden vormt de visuele beperking daarbij een extra barrière. Dit terwijl ICT-hulpmiddelen tal van nieuwe mogelijkheden bieden om zelfstandiger te functioneren. Veel mensen met een visuele beperking zijn echter niet op de hoogte van deze recente innovaties en ze beschikken vaak niet over de juiste vaardigheden om er gebruik van te maken.
De Oogvereniging en MaculaVereniging vinden dat:
- De individuele ICT-revalidatie bij de zorgaanbieders Visio en Bartiméus toegankelijk, passend en betaalbaar moet zijn
- Mensen met een visuele beperking ook een eigen verantwoordelijkheid hebben om ‘digitaal bij te blijven’ om de nieuwe mogelijkheden van elektronische hulpmiddelen te kunnen benutten. We willen onze leden ondersteunen bij dit continue ICT-leerproces door een aanbod van regionale digiwijsgroepen. Dit is dé plek in de buurt waar mensen met een visuele beperking onderling tips kunnen uitwisselen over het gebruik van de computer, tablet en mobiele telefoon met schermlezer.