Lezen met daisyspeler en -app

Met een visuele beperking heb je vaak hulpmiddelen nodig om optimaal te blijven functioneren. Op deze pagina vind je informatie over lezen met de daisyspeler en - app. Dit stuk verscheen eerder in Magazine OOG. Tekst: Joke van der Leij.

Als je een visuele beperking hebt en lezen vermoeiend of onmogelijk is, dan kun je gebruik maken van een daisyspeler om gesproken teksten te beluisteren. Dit is een apparaat waarop je een daisybestand kunt afspelen. Daisy staat voor ‘Digital Accessible Information System’ en is een internationaal erkend digitaal bestandsformaat waarmee je gesproken boeken, tijdschriften of kranten kunt laten voorlezen. Daisy is ontwikkeld door het Daisy-consortium, een in 1996 opgericht internationaal samenwerkingsverband van specialisten op het gebied van digitale audioboeken, waaronder Dedicon en Solutions Radio in Nederland. Doel van dit consortium is om meer informatie toegankelijk te maken voor álle mensen met een leesbeperking. Daisy slaat gesproken teksten op in een bepaalde structuur. Dit maakt het bijvoorbeeld mogelijk om snel te navigeren naar een hoofdstuk, paragraaf of zin. Verder kun je markeerpunten in de tekst plaatsen, bijvoorbeeld bij een inhoudsopgave. Je kunt dan direct naar dit markeringspunt springen. Ook onthoudt daisy waar je gebleven bent en speelt weer door vanaf het laatste punt.

Modellen daisyspelers

Het tafelmodel
Deze speler dankt zijn naam aan zijn formaat en gewicht. Te zwaar en te groot om in je zak te stoppen, maar prima om bijvoorbeeld ergens op te zetten. Tafelmodellen hebben een ingebouwde luidspreker en een insteeklade voor DAISY-cd’s. Veel tafelmodellen hebben extra grote, duidelijke en makkelijk bedienbare knoppen voor afspelen, pauze, vooruit- en achteruit spoelen.

Het draagbare model
Deze daisyspeler heeft de grootte van een smartphone, is licht in gewicht en daardoor makkelijk mee te nemen. Deze modellen spelen daisybestanden meestal alleen af via een SD-kaart, of via streaming. De bedienbare knoppen lijken op die van een smartphone.

De (Orion)Webbox2

Afhankelijk van de mogelijkheden van de verschillende modellen kun je daisybestanden op verschillende manieren beluisteren. Er zijn tafelmodellen die alleen werken op daisy-cd’s. Maar de (Orion)Webbox2 en de Plextalk Linio bijvoorbeeld kunnen daisybestanden vanaf een cd, een SD-geheugenkaart én USB-stick afspelen. Verder spelen de meeste compacte daisyspelers alleen via een SD-kaart, maar de Classmate Reader bijvoorbeeld kan dit ook vanaf een USB-stick.

Luistermogelijkheden

Je kunt gesproken lectuur op verschillende manieren op een daisyspeler beluisteren:

1. Via daisy-cd’s. Dit zijn cd’s met een gesproken tekst van een boek of tijdschrift die volgens de DAISY-structuur zijn opgeslagen. Op een Daisy-cd past maximaal zo’n 25 uur gesproken tekst. De cd speel je af op een daisyspeler met een cd-lade.
2. Via een SD-kaart of USB-stick. Een SD-kaart is een geheugenkaart waarop je gesproken lectuur kunt opslaan die je via je computer of Webbox 2 (internet Daisy-speler in de vorm van een tafelmodel) hebt gedownload. Je kopieert de gedownloade bestanden naar je geheugenkaart of USB-stick en plaatst deze in een Daisy-speler die op een geheugenkaart werkt.
3. Via streaming. Dit betekent dat je Daisy-lectuurbestanden rechtstreeks via het internet kunt beluisteren zonder dat je deze hoeft op te slaan op het apparaat dat je gebruikt. Je hebt daarvoor wel een WIFI-verbinding nodig. Streaming kan via een online daisyspeler, via de daisylezer-app (zie punt 4.), via een tablet of smartphone. Bij sommige tafelmodellen van de Daisy-speler zoals de Plextalk Linio en de Webbox2 kan dit ook. Via het apparaat dat je gebruikt maak je contact met draadloos internet, dat je weer verbindt met de server/website van bijvoorbeeld Dedicon of Passend Lezen. Om van deze service gebruik te maken moet je wel een abonnement afsluiten of apart betalen voor de lectuur die je wilt beluisteren.
4. Via de daisylezer-app. Deze app voor je smartphone of tablet is een speciaal programmaatje waarmee je gesproken boeken, kranten en tijdschriften van Bibliotheekservice Passend Lezen kunt beluisteren. De daisylezer-app is gratis te downloaden via de Appstore en Google Play Store. Voordeel van de app is dat je geen daisyspeler meer nodig hebt.
5. Offline via je computer. Je kunt ook gesproken lectuur vanaf je computer beluisteren zonder dat je met internet verbonden bent. Dat kan met de daisy-software die je gratis kunt downloaden via de website van het Daisy-consortium.

Verschillende functies

De functies van Daisy verschillen per model en merk. Wel kun je standaard op alle Daisy-spelers het volume en de afspeelsnelheid instellen. Zo bepaal je zelf in welk tempo en volume je gesproken lectuur wilt beluisteren. Verder hebben alle compacte modellen tekst-naar-spraak-software waarmee je verschillende tekstbestanden (txt, xml, html en doc) kunt laten voorlezen. Ook kun je met compacte modellen MP3/AMR-WB+/PCM-bestanden afspelen. Daarnaast beschikken deze meestal over een memofunctie waarmee je gesproken notities kunt maken, en over een sleeptimer waarmee de speler zichzelf uitschakelt. Waarop moet je letten als je overweegt een daisyspeler aan te schaffen? Ga om te beginnen goed na wat je wilt met dit apparaat. Wil je alleen maar boeken en kranten beluisteren via een cd? Of ook gesproken notities maken en internetradio en -tv met ondertiteling beluisteren? Vraag anderen naar hun ervaringen of vraag een Webboxdemonstratie bij Solutions Radio of advies bij Visio of Bartiméus. Verder zijn hulpmiddelenbeurzen heel geschikt om je te oriënteren op de mogelijkheden van de diverse daisyspelers.

Vergoeding

Hulpmiddelen zoals de daisyspeler worden voor thuisgebruik vergoed vanuit het basispakket van de zorgverzekering. Voor een volledige vergoeding moet je zorgverzekeraar een contract hebben afgesloten met een hulpmiddelenleverancier. Vaak kunnen hulpmiddelenleveranciers de aanvraag bij de zorgverzekeraars voor je regelen.