Ervaringsdeskundigheid

Ervaring

Wanneer je blind of slechtziend bent, heb je ervaring met obstakels in de openbare ruimten. Die ervaringen vormen een belangrijke basis om je in te zetten voor toegankelijkheid en een inclusieve samenleving. Jouw ervaringen kunnen leerzaam zijn voor anderen.

Ervaringskennis

Als je praat met partijen over toegankelijkheid, neem je meer mee dan jouw ervaring. Je vertegenwoordigt blinde en slechtziende mensen die problemen ervaren met toegankelijkheid. Het gaat niet alleen om jouw individuele ervaringen, maar om collectieve ervaringen. Gedeelde, collectieve ervaringen noemen we ervaringskennis. Deze ervaringen kunnen overeenkomen met die van jou, maar ook verschillen. Iemand die blind is, ervaart andere obstakels dan iemand die slechtziend is. Ervaringskennis geeft een goed beeld van wat de hele groep blinde en slechtziende mensen ervaart bij (on)toegankelijkheid. Ervaringskennis informeert jouw gesprekspartners over wat relevant is voor de hele groep. Met ervaringskennis laat je zien dat je niet alleen over je eigen ervaringen spreekt, maar over de collectieve ervaringen.

Collectieve ervaringen verzamelen

Voorkom dat je het wiel opnieuw uitvindt, terwijl er al informatie bekend is bij anderen. Stel, het gaat om een gevaarlijke oversteekplaats in het centrum van je woonplaats. Je kunt collectieve ervaringen verzamelen over de knelpunten. Dit kun je nagaan bij andere inwoners met een visuele beperking, bijvoorbeeld via een Oogcafé.

Ook kan het zinvol zijn ervaringen paraat te hebben van mensen met een andere beperking via het Gehandicaptenplatform of de Adviesraad Sociaal Domein. Het kan om een oversteeksituatie gaan die voor alle voetgangers gevaarlijk is. Misschien zijn andere partijen hier al mee bezig. Zoals een verzorgingshuis vlak bij de kruising of een bewonerscomité. Let op dat de ervaringskennis actueel is. Als het om obstakelvrije looproutes of veilig oversteken gaat, zullen ervaringen van vijf jaar geleden mogelijk niet meer relevant zijn.

Wensen en behoeftes verzamelen

Meer algemene informatie over welke belemmeringen blinde en slechtziende mensen ervaren bij bijvoorbeeld oversteken, is vaak bekend bij de landelijke Oogvereniging. Er is bijvoorbeeld een onderzoek gedaan dat vertaald is in een wensenlijst of handreiking, zoals de Handreiking toegankelijke busstations. De landelijke Oogvereniging kan met je meedenken wat belangrijke wensen en behoeftes zijn van slechtziende en blinde mensen. Als je de beschikking hebt over een lijst met wensen en behoeftes, check of deze nog actueel is. De maatschappij verandert steeds. Ervaren belemmeringen kunnen veranderen. Vroeger waren er bijvoorbeeld geen elektrische huurscooters die je niet hoort aankomen als je wilt oversteken.

Ervaringsdeskundigheid

Een ervaringsdeskundige kan ervaringen van zichzelf en anderen (collectieve ervaringen) met enige afstand bekijken en waar nodig relativeren.

Voorbeeld

Angela heeft een visuele beperking. Als zij spreekt vanuit haar ervaring, klinkt dat zo:

Ik moet het stationsplein over en kan nergens een goede route-aanduiding vinden. Ik kom bij een busbaan waar de bussen me voorbij scheuren. Er is geen zebrapad of oversteekplek. Belachelijk en levensgevaarlijk! Ik sta doodsangsten uit en ben ontzettend kwaad dat zo’n situatie niet verbeterd wordt. Hoe moet ik hier de volgende keer veilig oversteken?!

Als Angela spreekt vanuit haar ervaringsdeskundigheid:

Ik moet het stationsplein over. Net als veel blinde en slechtziende mensen merk ik dat de route-aanduiding niet te vinden is. Hoe weten we waar we naar toe moeten? Ik kom bij de busbaan. Daar is geen zebrapad of oversteekplek. Dat is voor mensen zonder beperking al gevaarlijk, maar voor blinde en slechtziende mensen is het levensgevaarlijk. Ik heb hulp van omstanders gevraagd. Ik hoor ook van anderen dat het onmogelijk is om hier zelfstandig veilig over te steken. Dat is niet meer van deze tijd en past niet bij een goed gemeentebeleid voor toegankelijkheid voor iedereen, ook voor mensen met een beperking.

Meer overtuigingskracht als ervaringsdeskundige

De individuele ervaring van Angela kan misschien al effect hebben bij een ambtenaar, wethouder of stationspleinmanager. Want ze wijst met haar individuele ervaring op een potentieel gevaarlijke situatie. Maar zo’n ‘N=1’-verhaal kan ook weggewimpeld worden blijkt vaak in de praktijk. Voor één persoon (N=1) passen we de boel niet aan, wordt gedacht.

Als ervaringsdeskundige heb je de kennis, vaardigheden en houding om die ene ervaring in te bedden in de collectieve ervaringen van blinde en slechtziende mensen. Misschien nog wel breder: de collectieve ervaringen van mensen met andere beperkingen en groepen die moeite kunnen hebben met mobiliteit, zoals ouderen. Als ervaringsdeskundige ben je in staat om emoties voor het voetlicht te brengen, zonder dat je je erdoor laat overvallen en (te veel) laat meeslepen. Die kennis en vaardigheden maken dat ervaringsdeskundigheid een grotere overtuigingskracht heeft dan losse, individuele ervaringen. Daarom is ervaringsdeskundigheid belangrijk. Zeker als je je hard maakt voor een betere toegankelijkheid.

Ervaringsdeskundigheid op een rijtje

• Je kijkt met afstand naar jouw situatie.
• Je plaatst jouw ervaring in het licht van de collectieve ervaringen van blinde en slechtziende mensen.
• Je kunt jouw ervaringen en collectieve ervaringen samenbrengen en verwoorden.
• Je brengt ervaringen op zo’n manier over dat je boodschap landt.
• Je bent je bewust van emoties die situaties bij jou oproepen en kunt deze hanteren.
• Je bent je bewust van emoties die jouw verhaal bij anderen oproept en kan daar ‘slim’ mee omgaan in relatie tot het doel dat je wilt bereiken.

Ervaringsdeskundigenpool

Je kunt je aanmelden bij de ervaringsdeskundigenpool van de Oogvereniging. Via een regelmatig verschijnende nieuwsbrief blijf je op de hoogte van bedrijven en organisaties die ervaringsdeskundigen zoeken en kun je je aanmelden. Je kunt meedoen aan trainingen en intervisie. Mail naar ervaringsdeskundigen@oogvereniging.nl

Ervaringen van anderen

Ervaringen van anderen zijn waardevol voor jouw werk als belangenbehartiger. Toch kun je niet alle ervaringen zomaar gebruiken. Als ervaringsdeskundige ben je in staat om met de persoon met ervaring in gesprek te gaan en te ontdekken wat de waarde is van de ervaring. Het maakt uit of je te maken hebt met iemand die sinds de geboorte een visuele beperking heeft of iemand die daar pas mee geconfronteerd is. De ene persoon is handiger met technische hulpmiddelen dan de ander. Soms zijn mensen niet op de hoogte van wat mogelijk is.

Zicht en hulpmiddelen zijn van belang bij oriëntatie. Wie met een geleidehond loopt, maakt geen gebruik van geleidelijnen. Bij een wegopbreking zal diegene minder problemen ervaren dan iemand die gewend is zich volledig te oriënteren op geleidelijnen. Het kan dat jij iemand spreekt die een situatie makkelijker of ingewikkelder vindt dan jij. Laat dit je vooral nieuwsgierig maken. Alleen dan kun je beoordelen of het gaat om een ‘probleem’ waar de gemeente een oplossing voor moet bieden.

Als iemand aangeeft dat er gesproken informatie op het busstation moet komen, kun je vragen welke hulpmiddelen diegene gebruikt. Is iemand niet in staat om via een app op de telefoon de juiste informatie te vinden en daardoor afhankelijk van een praatpaal of is de app niet bekend? Zo ontdek je of de ervaring en bijbehorende vraag realistisch is. Houd hierbij steeds in gedachten dat er mensen zijn die andere behoeften hebben.

Inhoudsdeskundigheid

Jij vertelt tegen welke obstakels je oploopt en de verantwoordelijke zegt: ‘Geef maar aan hoe ik dat het beste kan oplossen.’ Laat je niet verleiden tot een inhoudelijk advies. Als ervaringsdeskundige hoef je geen inhoudelijke oplossingen aan te dragen.

Hoe niet?

Het is niet de bedoeling:

• dat je inhoudelijke expertise aandraagt;
• dat je meepraat over inhoudelijke oplossingen voor de toegankelijkheidsproblemen die je aandraagt.

Hoe wel?

Als je opkomt voor een goede toegankelijkheid in jouw gemeente, zet je jouw ervaringsdeskundigheid in. Je bent deskundig op het gebied van ervaringen, je bent niet inhoudelijk deskundig. Als ervaringsdeskundige heb je drie taken bij de toegankelijkheid in jouw gemeente, die geen van drieën inhoudelijk zijn:

• Taak 1: signaleren van bestaande of toekomstige obstakels voor een goede toegankelijkheid en aandringen op goede maatregelen.
• Taak 2: controleren of de toegankelijkheid verbeterd is als de maatregelen getroffen zijn.
• Taak 3: volhardend zijn in het aandringen op verbeteringen in de toegankelijkheid, maar niet drammerig of irritant.

De normen voor wat ‘goed’ is, staan in standaarden, richtlijnen en handboeken. Voorbeelden zijn de IT-standaard en richtlijn routegeleiding. Welke maatregelen in welke situatie specifiek nodig zijn, is een aangelegenheid voor de inhoudsdeskundige toegankelijkheid. Daar moeten ingenieurs, bouwkundigen, ontwerpers, aannemers en technici zich over buigen. Als zij het juiste normenstelsel hanteren en de juiste experts inschakelen – en als ze daarbij goed luisteren naar ervaringsdeskundigen en andere inhoudsdeskundigen – komt daar in principe een ‘goede’ oplossing uit.

Dat betekent dat je nog een vierde taak hebt:

• Taak 4: Verwijzen naar oplossingen. Verwijs naar bijvoorbeeld de IT-standaard of de richtlijn routegeleiding en/of verwijs naar een inhoudsdeskundige toegankelijkheid.

Je boodschap is niet:

Blinde en slechtziende mensen ervaren obstakels op het stationsplein. Daarom moeten er meer geleidelijnen komen.

Je boodschap is wel:

Blinde en slechtziende mensen ervaren obstakels op het stationsplein. Daarom dringen wij eropaan dat de verantwoordelijken voor het stationsplein toegankelijkheidsadviseurs inschakelen om die obstakels op te lossen.

Toegankelijkheidsadviseurs zijn hier de inhoudsdeskundigen. Je kunt hiervoor verwijzen naar de Oogvereniging. Als je langer bezig bent met belangenbehartiging, krijg je geleidelijk ook inhoudskennis. Dit kan helpen om de gemeente of andere partij goed door te verwijzen.

Samenwerking met de inhoudsdeskundige

Eerst geef je als ervaringsdeskundige aan wat het probleem is. Dan is er nog geen samenwerking met de inhoudsdeskundige. Als de gemeente een inhoudsdeskundige inschakelt, is het van belang dat je zoveel mogelijk samenwerkt en niet los van elkaar. De rol van de inhoudsdeskundige is de gemeente te adviseren hóe het opgelost kan worden, liefst in samenspraak met jou als ervaringsdeskundige. Dan krijg je het beste resultaat.

De samenwerking met de inhoudsdeskundigen (toegankelijkheidsadviseurs) en de organisaties waarbij zij werken, komt uitgebreid aan de orde als we de Gouden Driehoek toelichten. Deze Gouden Driehoek symboliseert de samenwerking tussen in dit geval de gemeente als opdrachtgever, de inhoudsdeskundige en de ervaringsdeskundige.

Overleg over je aanpak

Wil je overleggen hoe je iets kunt aanpakken, dan kun je terecht bij het landelijk bureau van de Oogvereniging bij Ton van Weerdenburg via ton.vanweerdenburg@oogvereniging.nl

Ben je op zoek naar inhoudsdeskundigen, bekijk dan de lijst met handige adressen.