Dilemma: bespreek je een mogelijke rijbewijskeuring met je oogarts?

Ingeleverd

Mijn moeder had rode hond en zo werd ik ernstig bijziend geboren. Ik ben 3 jaar wever geweest en heb vervolgens de Hogere Textielschool doorlopen. Daarna kreeg ik door een bal tegen mijn hoofd netvliesloslating en ben zo aan één oog blind geworden. Vervolgens ben ik, omdat ik uitviel, voor mezelf begonnen. Een rijbewijs had ik niet. Pas op mijn 60e jaar kreeg ik een staaroperatie en ging mijn sterkte naar -2. Ik haalde alsnog na twee keer afrijden mijn rijbewijs. Mensen vroeg of ik niet bang was om auto te rijden Ik zei: ‘Ik niet, maar andere mensen waren banger!’ Tot mijn 75e heb ik auto gereden (vrijwilligerswerk) en is mijn rijbewijs verlengd. Na half jaar ontdekte de arts bij mij macula degeneratie en heb ik mijn rijbewijs meteen ingeleverd. Nu maak ik gebruik van de Taxbus en Valys en heb samen met drie anderen een oog- en maculacafé opgericht in Eersel om andere mensen te helpen en de weg te wijzen. Zo leer ik nog iedere dag.
Man, 81 jaar

Nooit gezegd

Ik heb sinds mijn 48e jaar glaucoom aan beide ogen. Sinds 2015 is mijn gezichtsveld erg achteruitgegaan, vooral in mijn linkeroog. Al die vijfentwintig jaar dat ik onder behandeling ben, heeft nog nooit een oogarts gezegd dat ik moet stoppen met autorijden. Drie jaar geleden heb ik zelf besloten te stoppen met autorijden want het werd volgens mij te gevaarlijk. Nu heb ik op mijn 75e mijn rijbewijs niet meer verlengd, omdat ik links nog 0,5% zicht heb, rechts 50%. Gelukkig kan mijn vrouw autorijden. Ik noem mezelf tegenwoordig visueel gehandicapt.
Man, 75 jaar

Rijtest

Sinds 2018 heb ik glaucoom: mijn linkeroog heeft uitval aan de bovenkant en mijn rechteroog in het centrum. Tijdens een controle in het ziekenhuis in 2023 heb ik aangegeven bij de oogarts dat ik veel last heb van tegenlicht en problemen met mijn zicht bij weinig omgevingslicht. De oogarts stelde voor Visio in te schakelen en die medewerkster vroeg of ik met mijn glaucoom ook nog steeds auto rijd, omdat je bij onvoldoende gezichtsvermogen mogelijk niet bent verzekerd.

Daarna heb ik contact opgenomen met het CBR, omdat ik het niet op mijn geweten wil hebben dat ik zonder voldoende zicht een ongeluk veroorzaak. Ik heb hier nooit bij stilgestaan, omdat ik zelf vond dat ik veilig kan rijden en de oogarts heeft mij ook nooit gewezen op het feit dat autorijden met mijn glaucoom mogelijk onverantwoordelijk is.

Ik heb online een formulier ingevuld en dat moest mijn oogarts ook doen. Het CBR liet mij weten dat ik een afspraak bij een opticien moest maken voor een Esterman gezichtsveld onderzoek met zo’n VR-bril. Het gewone gezichtsveldonderzoek per oog accepteert het CBR niet. Mijn resultaten zijn doorgegeven aan het CBR en daarna kreeg ik een oproep voor een rijtest van dertig minuten bij het CBR. De medewerker van het CBR kijkt alleen of het autorijden met je glaucoom verantwoord is. Vooraf heb ik nog een rijles genomen bij een rijschoolhouder die deze rijtest van het CBR kende. Ik kreeg te horen dat ik een voorlopig rijbewijs voor vijf jaar zou krijgen omdat ik progressieve glaucoom heb. Ik mag alleen rijden in een auto met een automatische versnelling (staat ook op het rijbewijs). Gelukkig had ik al een auto met een automaat, dus die hoefde ik niet aan te schaffen. Ik ben blij dat ik de test heb gedaan: voor mijn eigen veiligheid en die van een ander.
Man, 68 jaar

Wanneer?

Op mijn 56e werd glaucoom geconstateerd en heb ik het zelf gemeld aan het CBR. Die zond mij een formulier toe om in te vullen door mijzelf en voor de oogarts en kreeg ik na ontvangst van het verslag een uitnodiging voor een rijtest. Eerst een uurtje met een rijinstructeur en daarna de rijproef. Ik haalde de test. Twee jaar later werkte ik mee in de helpdesk van de Glaucoomvereniging en heb mensen die het dilemma aandroegen voorgehouden dat zij verplicht waren het te melden omdat zij mogelijk bij een ongeluk niet verzekerd zouden zijn. Er waren best wel veel mensen met visuele problemen die dit niet doorgaven aan het CBR.

Maar moest dat eigenlijk wel of mocht je wachten op het moment van verlenging? Het CBR zegt hierover dat je een gezondheidsverklaring moet invullen als ‘u twijfelt of u nog veilig kunt rijden, bijvoorbeeld omdat uw medische situatie is veranderd’. Op welk moment dat moet, wordt niet vermeld. Er staat ook ‘Heeft u voor de verlenging van uw rijbewijs een Gezondheidsverklaring nodig? Vul deze dan 4 maanden voor het verlopen van uw rijbewijs in. Dan heeft u bijna altijd op tijd een nieuw rijbewijs.’

Je kunt dus wachten met melden (of niet) als je rijbewijs verlengd moet worden. Stel op je 66e wordt een oogziekte geconstateerd die helaas binnen twee jaar erg veel schade aanricht, maar je rijbewijs blijft geldig tot je 75e. De oogarts heeft geen taak bij het melden aan het CBR, alleen als er dementie wordt geconstateerd. Mijn vraag is dan: hoe zit dit juridisch als men erachter komt na een ernstige aanrijding (aansprakelijkheid, verzekering)?
Man, 78 jaar

Voorbereiding rijproef

Op mijn 76e miste ik bij de gezichtsveldmeting twee centrale lichtjes. Met mijn verdere schade was dit aanleiding om mij op te roepen voor een rijproef. Ik zocht een rijinstructeur (willekeurig, geen idee van ervaring, kennis) en wij zouden twee uur voorafgaand aan de rijproef rondrijden. Toen bleek dat ik in de voorgaande 60 jaar een manier van rijden had ontwikkeld waar de instructeur grote bezwaren tegen had. Het waren twee intensieve uren, die mij behoorlijk in spanning brachten. De rijproef was geen succes, door de grove verkeersfouten die ik maakte. Toen ik de uitslag kreeg werd mij gelijk verteld dat vanaf dat moment mijn rijbewijs ingetrokken was. Het werd ook gelijk doorgegeven aan het CBR.

Ik ben toen toch maar zonder rijbewijs en onverzekerd naar huis gereden. Wat moet je? Ik mocht nog één keertje terugkomen en moest kijkles nemen bij mijn instructeur om te bepalen of mijn oogaandoening of spanning goed functioneren in de weg kon staan. Ik kreeg het voordeel van de twijfel en heb vele uren met mijn instructeur gereden. Het was erg moeilijk om gedrag te veranderen en ik leerde intussen ook weer eens de verkeersregels.

De tweede proef heb ik gehaald, maar omdat ik zo met de versnellingen zat te hannesen kreeg ik het advies om een automaat te kopen. Dit heb ik ook gedaan. Een goede kennis van mij moest ook een rijtest afleggen. Zij had hetzelfde als ik. Hierbij viel op dat de instructeur eigenlijk niet begreep waar de beperking zat en er dus ook niet op kon instrueren. Bij de rijtest viel op dat de examinator inhoudelijke informatie over de beperking had. Mijn kennis haalde de test in één keer, tot verbazing van haar instructeur.

Wat leren we uit dit verhaal? Ik zou het erg zinvol vinden om ouderen een rijproef af te nemen. Ik denk dat er heel wat rondrijden zoals ik, met ingeslopen fout gedrag en tekort aan kennis van de verkeersregels. Mijn rijinstructeur was niet voorbereid op het veranderen van fout rijgedrag. Hij leerde erop voorbereid te zijn tijdens de ervaring. Het CBR biedt een opleiding voor rijinstructeurs, maar over omgang met ouderen en bijstellen verkeerd gedrag heb ik niets kunnen vinden. Toch is dit bij mensen die al lang rijden van groot belang.

Mijn rij-instructeur had evenmin kennis van problemen van mijn zicht. Zijn aanpak was dat ik de tijd moest nemen om goed rond te kijken en ook vooraf het verkeer goed in de gaten te houden. Onder andere rustig op kruisingen en rotondes afgaan en goed kijken wat er allemaal beweegt. Een redelijke oplossing. Maar hij vroeg niet welke gevolgen mijn oogproblemen hadden op gebied van kijken en rijden.
Het lijkt mij dat aandacht voor diverse handicaps en hun gevolgen in de rijopleiding thuishoort. Wat opviel was dat de mensen die de rijproef afnemen wel degelijk zo’n opleiding hebben gehad. Zij verdiepen zich ook in de medische gegevens en zijn op de hoogte van lichamelijke beperkingen en de gevolgen voor het veilig autorijden.
Man, 78 jaar

Even snel

Op een nazomerdag reed ik in mijn auto naar Koninklijke Visio voor een intakegesprek en visueel basisonderzoek. Daar was ik naartoe doorverwezen door de oogarts. De diagnose was gesteld, zij moesten mij verder helpen. De arts had erbij gezegd dat er eventueel een rijbewijskeuring gedaan zou moeten worden. Ik had nog geen idee wat eraan zat te komen.

Het was stralend weer, de snelweg was vrij en ik had mijn favoriete muziek op. Autorijden was voor mij het ultieme vrijheidsgevoel. Voor mijn werk, het sporten, de clubjes van mijn kinderen en mijzelf, als lifeline voor mijn moeder (lekker rondtoeren), vakanties met mijn man, dagelijkse dingen en voor alles wat ‘even snel’ moest.
Tijdens het basisonderzoek vroeg de low-vision specialist hoe ik gekomen was. Ik keek haar verbaasd aan en zei: ‘Met de auto’.
‘Maar bent u dan alleen?’, vroeg ze.
‘Ja’, zei ik.
‘Dan ben ik bang dat u uw auto moet laten staan’, was haar reactie.
Nog steeds niet helemaal begrijpend vroeg ik: ‘Hoezo?’
Vervolgens kwam de uitleg over mijn perifere visus. Ik bleek ruim onder de minimumgrens te zitten waarmee je nog mag autorijden. Ze zou me niet hebben kunnen tegenhouden als ik toch nog naar huis was gereden. Maar ik heb geen enkel moment getwijfeld.

Jarenlang had ik veel op de weg gezeten, zoveel ellende gezien die een auto – al rijdt die nog geen 30 km per uur – kan aanrichten. Ik mocht geen gevaar voor anderen zijn, dat mocht gewoon niet.
Met veel tranen heb ik de auto laten staan en ben met de trein naar huis gegaan. De auto is later opgehaald door mijn man en een van de kinderen. Een week later heb ik hem weggedaan. Geen moment meer over getwijfeld. Ik heb nooit meer achter het stuur van een auto gezeten. Niet om er even een van de oprit af te zetten, niet om snel zelf in te parkeren omdat sommige vrienden dat echt niet beheersen. Nooit meer gereden. Nooit meer ‘even snel’. In december loopt mijn rijbewijs af. Ik ga zeker weer tranen laten. Maar ik ga het niet verlengen.

Uiteindelijk had ik dus geen keuze om het ter sprake te brengen of niet. De enige keuze was, omdat ik het toch voelde aankomen: hoe snel maak ik een afspraak bij Koninklijke Visio? Nou, daar heb ik niet lang mee gewacht. Hoewel ik alle begrip heb voor de twijfels, onzekerheid en het struisvogelgedrag van mensen bij het al dan niet accepteren dat autorijden niet langer kan, heb ik moeite met mensen die tegen beter weten in te lang doorrijden. Ze zijn een gevaar op de weg. Voor anderen, en voor zichzelf.
Vrouw, 59 jaar

Thuiskomen

Waarom zou bij de oogarts verzwijgen dat je rijbewijs aan verlenging toe is en dat er eigenlijk een rijbewijs keuring nodig is? Wil je het eventueel op je geweten hebben dat je hierdoor een ongeval veroorzaakt?
Ik heb CVA’s gehad (hersenbloeding of herseninfarct) en heb nu een verplichte keuring van zowel de oogarts als de neuroloog. Die is dan 5 jaar geldig voor een verlenging. Neem er de tijd voor want het traject kan lang duren. Dus begin een half jaar eerder.
Ik heb uiteindelijk een rijtest afgelegd op advies van het CBR.
Als gepensioneerd chauffeur werd mij wel geadviseerd om mijn groot rijbewijs in te leveren, dat was even slikken. De rijtest heb ik in mijn eigen auto gelukkig goed afgelegd.
Dus je mond houden over je slechte ogen? Of de kans hebben op je rijbewijs verliezen? Dat laatste is nog altijd beter dan niet meer thuis komen tijdens een autorit.
Man, 72 jaar

Doorknippen

Ik was 62 jaar toen ik hoorde dat ik glaucoom heb. Een paar jaar geleden ging ik twijfelen of het nog wel verantwoord was om achter het stuur te zitten. Ik kreeg van mijn oogarts een gezichtsveldonderzoek aangeboden met beide ogen. Ik had zelf al besloten dat als deze test negatief uit zou vallen ik mijn rijbewijs zou doorknippen. Ik ben van mening dat je zelf de verantwoordelijkheid moet nemen, hoe vervelend het ook is. Het is gelukkig niet tot het doorknippen van mijn rijbewijs gekomen. Maar als ik binnenkort weer de test moet doen en de uitslag is negatief dan zal dat, ondanks de consequenties die hieraan vastzitten, zeker gebeuren.
Vrouw, 70 jaar

Heel klein

Ik werk nog altijd en woon in een klein dorp vlakbij Spijkenisse. Momenteel werk ik niet door de opvlamming van de ziekte van Crohn in combinatie met glaucoom. Ruim 1,5 jaar geleden kwam ik na klachten van duizeligheid bij mijn huisarts terecht. Daarna ging het snel. Ik had geen vitaminetekorten, maar het waren mijn ogen. Ik kwam bij de oogarts en bleek een oogdruk van 58 te hebben wat zeer hoog was. Met mijn rechteroog zie ik bar weinig: diepte is al niet meer te zien en rechts obstakels zien ook niet meer. Vele onderzoeken volgden en het gezichtsveldonderzoek zag er niet goed uit. Mijn rechteroog was 1 grote zwarte vlek met in het midden nog een beetje wit.

De oogarts vroeg of ik nog wel autoreed, ‘Ja, want ik kan toch rijden,’ zei ik. Hij adviseerde om een gezondheidsverklaring aan te vragen bij het CBR. In de eerste instantie dacht ik dat het wel zou meevallen. Maar uiteindelijk en gelukkig besloot ik wel een gezondheidsverklaring aan te vragen. Het duurde lang. Ondertussen reed ik alleen auto als het noodzakelijk was en dan nog vlakbij. Mijn wereldje werd wel heel klein. Hoe kom ik nog op mijn werk waar ik 24 kilometer voor moet rijden en door een tunnel moet?

Door te zoeken op het internet kwam ik bij UWV en heb ik gelukkig een taxi voor woon-werk verkeer kunnen krijgen. Een tip voor alle lezers om dit zeker te proberen. Zij vragen alleen het gezichtsveldonderzoek op en een verklaring van de oogarts. Ook heb ik inmiddels een taxivergoeding voor privéritten zoals naar het ziekenhuis of andere privéaangelegenheden.

Uiteindelijk heb ik in december te horen gekregen, na drie rijvaardigheidstesten, dat ik mijn rijbewijs voor vijf jaar mag houden. Daarna krijg ik weer een herkeuring. Als je geselecteerd wordt om een rijvaardigheidstest af te leggen moet je wel een gespecialiseerde autorijschool in de arm nemen, die erop getraind zijn om mensen met een visuele beperking les te geven. Ikzelf had 6 rijlessen nodig. Dit is echt nodig om je te leren hoe je moet kijken en anticiperen in het verkeer met een oogaandoening. Het was een stressvolle periode omdat je ook mogelijk je rijbewijs geheel kwijt kon raken. Maar uiteindelijk ben ik heel blij dat ik het wel gedaan heb.
Vrouw, 63 jaar