Ik zal zien: indringende film over oogletsel door vuurwerk

Artikel door Josephine Krikke
Fotografie: Met dank aan Labyrintfilm
Dit artikel verscheen eerder in OOG Magazine, editie 4-2025.

Mercedes Stalenhoef staat bekend om haar opvallende documentaires, waar ze vaak jaren aan werkte. Ze won nationale en internationale
prijzen met onder andere ‘Mijn grote broer’, ‘Ik wil nooit beroemd worden’ en ‘Carmen meets Borat’. Toen een goede vriend van haar door een ongeluk blind werd, kwam ze op het idee om over hem een film te maken.

‘Wat mijn vriend allemaal meemaakte doordat hij zijn zicht verloor, vond ik zeer aangrijpend’, vertelt Stalenhoef. ‘Maar voor dit verhaal was een documentaire niet de juiste vorm. Het zou zijn revalidatieproces in de weg kunnen zitten. Daarnaast was hij er slecht aan toe. Hij raakte verslaafd aan allerlei middelen om te ontsnappen aan de realiteit. Hij probeerde zoveel mogelijk te dromen, omdat hij daarin weer kon zien. Toen hij over zijn dromen vertelde, dacht ik: “Wat geweldig dat je in je dromen je passies en wensen nog wel kunt realiseren”. Ik voelde een wonderschone kracht om via zijn dromen mee te gaan in zijn rollercoaster. Maar surrealistische dromen passen niet goed in een documentaire. Dit moest een speelfilm worden.’

Stalenhoef besloot zich bij te scholen voor het maken van fictie. Met succes: de film beleefde afgelopen jaar haar première op het International Film Festival Rotterdam. En op het Film Festival Utrecht was hoofdrolspeelster Aiko Beemsterboer een van de genomineerden voor een Gouden Kalf.

Intensieve revalidatie

De film kreeg de titel ‘Ik zal zien’ en gaat over het revalidatieproces van een 17-jarige scholier die van het ene op het andere moment blind wordt. Het verhaal is losjes gebaseerd op dat van Stalenhoefs vriend. Verloor hij zijn zicht na een ongeluk met zijn motor, voor de film koos ze voor een vuurwerkongeval. Ook is de hoofdrolspeler niet een man, maar een vrouw. ‘Daarin kon ik meer van mezelf kwijt’, vertelt de regisseur.

Veel scènes spelen zich af in een revalidatiecentrum. Stalenhoef bezocht haar vriend vaak toen hij in Visio Het Loo Erf in Apeldoorn verbleef. ‘Ik was onder de indruk van die plek. Het is de enige locatie in Nederland voor intensieve revalidatie van mensen met een oogaandoening. Mijn vriend leerde er mensen kennen die hij buiten deze muren waarschijnlijk nooit zou hebben ontmoet. Ze steunden en begrepen elkaar wanneer ze het moeilijk hadden. Het lijkt me zo frustrerend om bijna alles opnieuw te moeten leren.’ Dat proces vond ze indrukwekkend. ‘Ik zag aanvankelijk een kapitein op een stuurloos schip. In Apeldoorn heeft hij met goede begeleiding zijn schip weer leren besturen.’

Echte ervaringsdeskundigen en zorgprofessionals

Om de film zo waarachtig en inclusief mogelijk te maken, betrok Stalenhoef er mensen bij met een oogaandoening. Zowel bij het schrijven van het scenario als in het benaderen van acteurs. Aiko Beemsterboer en haar tegenspeler Minne Koole zijn de enige revalidanten op het scherm zonder een visuele beperking. Om de rol overtuigend te kunnen spelen, koppelde ze hen aan mensen met dezelfde oogaandoening als zij in de film hebben. ‘In de film is acteur Minne Koole honderd procent blind en Aiko Beemsterboer speelt iemand die aan het ene oog geheel blind is en aan het andere praktisch blind door een scheur in de gele vlek. Gesprekken onderling en observaties hoe te bewegen, koffie te zetten, met de taststok te lopen en ga zo maar door, hebben enorm geholpen.’

De opnames van praktijklessen zoals koken zijn gemaakt in de Visio-school in Amsterdam. Als hoofdpersoon Lot daar stuntelt bij een van haar eerste kooklessen, komt er een docent naar haar toe die daar in het dagelijks leven ook werkt. Ook de oogarts is een ‘echte’. Het is Tjeerd de Faber van het Oogziekenhuis in Rotterdam. Hij is gespecialiseerd in oogletsel als gevolg van vuurwerk. De Faber adviseerde de makers over het weergeven van de beschadiging in en rondom het oog van hoofdpersoon Lot. ‘Hij vond het heel belangrijk om mee te werken. Dit verhaal geeft volgens hem aan artsen meer inzicht in hoe het patiënten vergaat na de medische behandelingen.’

Indringend inkijkje

Voor het camerawerk werd een nauw beeldkader gebruikt, dat de beleving van hoofdpersoon Lot versterkt. Het publiek voelt haar isolement. Meer naar het einde toe wordt het kader ruimer. Lot voelt zich weer onderdeel van de samenleving. De kijker ervaart ook wat Lot waarneemt: ze ziet een piepklein beetje aan de randen van haar gezichtsveld. Daarnaast is er veel aandacht voor het geluid. Je luistert als het ware mee met Lot. Naarmate de film vordert lijkt het of ze steeds beter geluiden kan plaatsen. Ze hoort dan ook meer details.

Stalenhoef reisde afgelopen najaar naar festivals over de hele wereld waar ‘Ik zal zien’ werd vertoond. ‘Het onderwerp gaat verder dan slecht zien of blind worden. Het gaat over een rouwproces waaruit ook veerkracht spreekt. Ieder mens heeft op zijn eigen manier soms moeite met zien, met het vinden van een nieuwe weg. Het zijn de kleine stapjes die er uiteindelijk voor zorgen dat je kapitein van je eigen schip wordt.’